جایگاه پدافندغیرعامل در آمایش مناطق مرزی نمونه موردی: استان خراسان رضوی

چکیده: مناطق مرزی به دلیل تماس با محیط های گوناگون داخلی و خارجی، از ویژگی‏های خاصی برخوردارند. وجود مبادلات و پیوندهای فضایی دو سوی مرز، بین کشورهای مجاور وآسیب‏پذیری ها و تهدیدات مختلف در این مناطق، اهمیت ویژه ای را در فرآیند برنامه ریزی های توسعه، امنیت و آمایش کشور به مناطق مرزی داده است. "دفاع غیرعامل" در واقع "مجموعه تمهیدات، اقدامات و طرحهایی است که با استفاده از ابزار، شرایط و حتی المقدور بدون نیاز به نیروی انسانی به صورت خود اتکاء صورت گیرد. "چنین اقداماتی از یک سو، توان دفاعی مجموعه را در زمان بحران افزایش داده وازسوی دیگر، پیامدهای بحران را کاهش داده و امکان بازسازی مناطق آسیب دیده را با کمترین هزینه فراهم می‏سازد. لذا به کارگیری اصول و معیارهای پدافند غیرعامل می تواند به تکمیل زنجیره دفاعی، کمکی موثر و قابل توجه نماید. طرح پدافند غیر عامل در آمایش سرزمین پاسخی هوشمندانه به این ضرورت در حفظ امنیت پایدار در مناطق مرزی کشور است. استان خراسان رضوی به دلیل ویژگی های خاص جغرافیایی، سیاسی و ژئوپلیتیکی از جمله مجاورت با کشور افغانستان دارای خطرات وتهدیدهای ویژه‏ای است که لازم است پدافند غیرعامل در جهت حفظ امنیت و مدیریت بحران در طرح‏های آمایش مناطق مرزی مورد توجه ویژه قرار بگیرد. قسمتی از استان خراسان رضوی با توجه به مدل سه بخشی آمایش و استقرار مراکز و استقرارگاه‏های نظامی جغرافیایی ایران از حافظ نیا جزو قلمرو حاشیه محسوب می‏شوند. با توجه به منطقه مورد مطالعه این پژوهش یعنی؛ مناطق مرزی، شهرستان‏های مورد مطالعه این پژوهش را که عبارتند از: شهرستان‏های درگز، کلات، تربت جام، خواف، سرخس و تایباد. این شهرستان‏ها دارنده دارایی متفاوتی می‏باشند. در این پژوهش به روش ramcap سه نمونه از این دارایی‏ها که عبارتند از: پالایشگاه، سد دوستی شهرستان سرخس و سیلوهای تربت جام مورد بررسی قرار گرفته و نتایج تحلیل ریسک ramcap نشان از این دارد که تهدیدات نظامی و امنیتی(تروریستی) تهدیدات غالب و متصور برای این مناطق مذکور می‏باشند و براساس این تحلیل مناطق مرزی مناسب سرمایه‏گذاری برای مراکز حساس، حیاتی و مهم در سطح ملی نمی‏باشند؛ در راستای امنیت و توسعه پایدار مناطق مرزی استان خراسان رضوی با توجه به قابلیت‏های توسعه شهرستان‏های مذکور و رعایت اصل پدافندغیرعامل، مراکزی در سطح محلی و منطقه‏ای پیشنهاد گردیدند